English

Lutfi Muça: Dëshpërohem kur kënga e bukur popullore deformohet

Një nga këngëtarët më të njohur të kryeqytetit, për afro 50 vjet rresht ai si është ndarë asnjëherë skenës duke pasur në repertorin e tij me qindra këngë të cilat i këndojnë nëpër dasma dhe këngëtarët më të rinj. Kur flet për këngën popullore, ai pa dashur loton, duke treguar në mënyrë të sinqertë dashurinë për të, atë dashuri që ai kurrë nuk e shpërdoroi për arsye komerciale.

Tirana ka këngë popullore karakteristike. Këngë që vijnë shtruar, të qeta, të gëzueshme, që ndryshojnë tërësisht nga këngët popullore të krahinës jugore. Kur keni filluar për herë të parë t'i këndoni këto këngë dhe çfarë keni kënduar?

- Unë për herë të parë kam filluar të këndoj me grupin amator të ndërmarrjes të mjeteve mësimore sportive "Hamdi Shijaku". Në vitin 1965, kam kënduar një duet me Shpresa Alian "Falma mollën". Aty për herë të parë kam pasur sukses dhe ajo ka qenë rruga që unë e kam vazhduar më tej këngën. Kam qenë vetëm 21 vjeç.

 Po më parë  a keni kënduar?

- Kam kënduar me shokët nëpër ditëlindje, tek liqeni, në Prezë, në Dajt, Pezë, nëpër shkolla. Që atëherë e kam pasur hobi këngën. I kisha për zemër këngëtaret si Fitnete Rexha Naile Hoxha, Agim Hoxha, Havza Zyberi etj. Të gjithë këto unë i shikoja nëpër koncerte, dasma. Në Elbasan u interesova shumë me këngët e Isuf Myzyrit. Isuf Myzyri ishte një nga kompozitorët dhe poetët më të mirë, më të mëdhenj, që e kishte këngën në shpirt. Ai njihej shumë në të gjithë Shqipërinë e mesme, ku kënoheshin të gjitha këngët, sikundër disa këngë të tij nuk u lejuan kurrë të këndoheshin. Më vonë në një përvjetor të Isuf Myzyrit, ku u bë një koncert i madh në qytetin e Elbasanit, isha i ftuar edhe unë me një knëgë të Isuf Yzyrit të Shqipërisë së mesme. Në koncertet masive dola në vitin 1976, pikërisht në koncertin e Majit në Tiranë

 Si titullohej kënga me të cilën more pjesë në këtë koncert?

- Kënga quhej "Rrugicat e Tiranës". Nuk transmetohet sepse është një frazë aty që thotë shqiponjat e Enverit dhe fraza të tjera për Enverin. Kam shumë këngë të tjera që kanë nga një frazë për Enverin dhe sot nuk këndohen. Ashtu ishte koha atëherë. Bile edhe në tekstet e këngëve epike dhe lirike.

 Si është natyra e këngës tënde?

-Natyra e këngës time është popullore, epike, lirike, heroike dhe kënga tiranase, por me shtrirje jo brenda Tiranës. Shtrirja e këngës time fillon nga Kavaja  dhe shkon deri në Kosovë, sepse duke provuar me profesorët e mi zhanret e mia , diksioni dhe karakteri im nuk përfshin zona të tjera, përveç sa më lart.

Â

Repertori juaj sa këngë  numëron?

- Repertori im në televizionin shqiptar ka 42 këngë të incizuara dhe të regjistruara në natyrë. Pastaj në repertorin tim duke pasur parasysh këngët e dasmave dhe sebepeve  është tek 2000 këngë.

 Ju keni pasur mundësi që në dekadat e majit të takonit ish-udhëheqësit?

- Unë udhëheqësit i kam takuar në vitin 1978, në Gjirokastër. Ansambli ynë kudo ku shkonin udhëheqësat i shkonin mbrapa. Në atë kohë ishte mars 1978 dhe në tetor u bënte Festivali i Gjiroikastrës. Në mars ishte shoku Enver në Gjirokastër (vizita e tij e famshme në minoritet, Dropull), dhe ne shukuam me dhënë shfaqje në Derviçan, dhe në disa fshatra të tjera. Ditën kur erdhi shoku Enver u ul tek rrapi. Na pyet se a ishim përgatitur për në Gjirokastër dhe vazhdoi se kush nga ne merte pjesë në festivalin kombëtar. Mustafa Basha i tha se është këngëtari Lutfi Muça. Më tha se "çfarë kënge do të këndosh" dhe unë i thashë "këngën e Bab Myslymit". Filloi të qeshte dhe tha se "jo në Gjirokastër, por të shkosh në Pezë, të ulesh me fshatarët e Pezës, pastaj të dalësh këtu dhe ta tundësh kalanë, sepse ashtu u dridhte Peza kur luftonte Babë Myslymi".

 Në sa festivale të Gjirokastrës keni marrë pjesë?

- Kam marrë pjesë në tre festivale 1978, 1983 dhe 1988, që ishin në Gjirokastër, pastaj më vonë nuk mora pjesë sepse u bënin në Lezhë në Shkodër, Vlorë. Këto më Pas ishin mini festivale.

 Po këtë vit ku do të bëhet Festivali?

-Thonë që këtë vit do të bëhet në Gjirokastër dhe po u bë kam dëshirë të marr pjesë qoftë edhe si i ftuar. Gjirokastra për mua ishte perla e festivaleve kombëtare që vinin nga të gjithë shtetet.

 Si ishte organizimi në atë kohë?

- Organizimi ishte i përsosur. E gjithë dita ishte e programuar. Tirana dhe Gjirokastra mbyllte festivalin,pasi ishte vendlindja e Shokut Enever dhe  vendi ku kishte jetonte shoku Enver. Dy javë festival asnjë grup nuk rrinte kot në hotel, por shkonim në të gjithë fshatrat e Gjirokastrës, Përmetit, Tepelenës dhe jepnim shfaqje, derisa të vinte dita e shfaqjes. Pastaj Tirana dhe Gjirokastra ishin dy nga ansamblet kryesore ku njëra merrte flamurin dhe tjetra merrte çmimin e parë.

 Po jashtë Shqipërisë a keni dalë në periudhën e komunizmit?

-Nuk kam dalë sepse babai dhe nëna kanë qenë me "biografi të keqe" (qesh)…………….

 Po më pas, gjatë periudhës post-komuniste a keni shkuar jashtë shtetit nëpër organizime të ndryshme?

- Po kam shkuar në Maqedoni, ku kam qenë i ftuar në festivalin ballkanik .Suksesi ka qenë i madh. Kam shkuar një herë në festivalin e Ohërit dhe një në Shkup. Kam dhënë shfaqje në të gjithë fshatrat e Maqedonisë.

 Kur e ke bërë albumin e parë?

- Albumin e parë e kam bërë në vitin 2002 në 3-vjetorin e inagurimit të "Top Albania Radios" ku për herë të parë ai president që nuk është gjallë sot Artan Hoxha, më ka bërë albumin, prodhim special në studiot më të spikatura të Top Albania Radios.

 Sa këngë ka albumi?

- Albumi ka 10 këngë, "n'penxhere m'ke dalë", por ku janë përfshirë këngët "shtylla telefoni", "buzëqesh goca", "pse më rin kaq vrenu", "kurbeti", "putpuri kosovare" etj.

Është pritur mirë. U shitën 10 mijë kopje dhe u shitën pa videoklip. Nuk kishte asnjë këngë videoklip.

 Shikohet që në të gjithë repertorin tuaj ju i jeni përmbajtur  tabanit popullor dhe sidomos të Shqipërisë së mesme, a ndjeheni mirë për këtë?

- Unë ndjehem shumë mirë, sepse origjina ime është nga Dibra dhe kemi ardhur që në 1920 në Tiranë dhe unë kam lindur, këtu në Palboxhe ku është edhe një këngë "çe mora palboçen". Fjalët e Ramadan Sokolit (që njeh të gjithë muzikën popullore të Balkanit, që i njeh të gjitha trevat), në kursin 9-mujor që na çoi Ministria, se ti ia ke marrë lulet Tiranës të gjitha, më mbajnë ende të etur për këngë..

 Sot ka shumë huazime të këngës popullore, cili është mendimi juaj për këto?

- Mbas '92, ka shumë këngëtarë dhe kolegë të mi që janë më të rinj se unë, të cilët për tregti kanë prishur edhe këngën popullore të Shqipërisë së mesme. Ia kanë ndërruar tekstet. Teksti është origjinal, ai që e këndon populli, nuk është e drejtë të bëhet ky deformim. Ndryshe është kur i bën një orkestracion të ri muzikës, (sepse ka qenë përpara me tre vegla si me darje, llahutë ose me gajde), ku mund të fusësh edhe vegla të kohës, por pa e prishur tekstin.

 Kush është arsyeja e prishjes së teksteve?

- Arsyeja është sepse tregu kërkon tani tallava. Këto tallava këndohen nëpër lokale.

 Nga këngëtarët e muzikës popullore kë veçonit ju, që me të vërtetë janë përmbajtur tabanit dhe janë këngëtarë potentë?

- Janë këngëtarët e vjetër që nuk jetojnë si Afsaja, Fitnetja, Agim Hoxha, Naile Hoxha, por edhe shumë të tjerë që e kanë ruajtur tabanin deri në fund. Kurëse këngëtarët e viteve 1992, asnjë nuk mund të them që e këndon origjinale këngën. Unë shumë herë nuk i shikoj këto kanale. Por shikoj tek kanali italian, ku ajo ka një kanal vetëm për këngën popullore italiane. çdo shtet ka këngët e veta.

 Po duet a keni kënduar ndonjëherë?

- Dueti ëështë një këngë e bukur dhe e vështirë. Prej kaq vitesh unë gjithsej kam pasur tre duete, sepse nuk më puqeshin zërat. E para ka qenë me Shpresa Aliaj me këngën "Falma mollën", Abite Shkalla ‘këndon gjeli pika-pika' dhe e treta ka qenë me një këngëtar  me këngën ‘çile zemrën n'ato kujtime". Këtë këngë regjizori Osman Mula e transmetoi natën e vitit të ri që doli shumë bukur.

 Sa recitale keni realizuar?

- Dy recitale kam bërë, një në vitin 1979 dhe në vitin 1989. Këto koncerte kanë zgjatur një orë e gjysëm me katër këngëtarë të ftuar, të cilët i zgjidhja unë sipas krahinës. Kur shkoja në Peshkopi merja Liri Rashën, në Pukë Vitore Rushën, në Shkodër Mukades Cangën. Ndrësa me Justina Alian për herë të parë kam kënduar në Fierzë.

Â

A.Zholi

KOMENTE